چرخه ی آب (Water Cycle)
گردش آب در طبیعت که به آن «چرخهی آب» یا «چرخهی هیدرولوژی» گفته میشود، عبارت است از حرکت و جابجایی آب در قسمتهای مختلف کرهی زمین.
چرخهی آب، وجود و حرکت آب را در سطح، زیر سطح و همچنین بالای کرهی زمین نشان میدهد. آب در کـرهی زمین همیشه در حال حـرکت و تغییـر شکل میباشد. زمان پیـدایش آب بر روی کـرهی زمیـن حدود 4 میلیارد سال پیش بوده و چرخهی آب میلیاردها سال است که در حال کار میباشد و زندگی همهی جانداران به آن بستگی دارد.
در چرخهی آب، گرمای خورشید، مقداری از آبهای موجود بر روی سطح کرهی زمین را بخار میکند. این کار را «تبخیـر» (Evaporation) میگویند. تبخیر حاصل از آب اقیانوسها، دریاها، دریاچهها و رودخانهها نزدیک به ٩٠ درصد رطوبت اَتمُسفِر را تشکیل میدهد و ١٠ درصد باقیمانده ناشی از «تعَـّرَُُق» گیاهان میباشد.
گیاهان هم، آبِ گرفته شده از زمین را از راه برگهای خود به هوا پس میدهند که به این کار «تعَـّـرَُُق» (Transpiration) میگویند.
در چرخهی آب، «تَصعید» (Sublimation) عملی است که در آن برف و یخ به بخار آب تبدیل میشود، بدون اینکه اوّل به صورت مایع در آید. تصعید راز ناپدید شدن برف نیز میباشد.
عمل تصعید را نمیتوان به چشم دید و یا حداقل برای یخ نمیتوان این کار را انجام داد. اثر تصعید را میتوان در آویزان کردن یک لباس خیس در سرمای زیر صفر درجه سانتیگراد دید، چون یخ روی لباس ناپدید میشود. امّا بهترین راه دیدن تصعید، استفاده از یخخشک (دی اکسید کربن منجمد) میباشد. این مادهی جامد در دمای منهای ٥/٧٨ درجهی سلسیوس تصعید شده و تبدیل به گاز میشود. در هوای دارای رطوبت نسبی کم و باد خشک، تصعید بهتر انجام میشود. همچنین این مسئله در ارتفاعات بالاتر، در جایی که فشار هوا کمتر است اتفاق میافتد.
اگر قرار باشد بهترین جایی که بر روی کرهی زمین تصعید اتفاق میافتد انتخاب شود، میتوان ضلع جنوبی کوه «اِورست» (Everest) را انتخاب کرد. درجه حرارت کم، بادهای شدید، نور شدید خورشید، هوای با فشار بسیار کم، همگی محیط را برای تصعید آماده میسازند.
آب پس از تبخیر، تعرق و تصعید به طرف آسمان میرود و سپس جمع و مُتراکم (Condense) شده و قطرات ریزی را در ابرها به وجود میآورد. تودههای هوا، ابرها را در اطراف کرهی زمین به حرکت در میآورند. قطعات ابر با یکدیگر برخورد کرده، رشد میکنند و وقتی که ابرها به هوای سرد در آسمان میرسند، قطرات داخل آنها شروع به ریزش میکنند و «بارندگی» (Precipitation) آغاز میشود.
قسمتی از این بارش به شکل برف بر روی تودههای برفی و یخچالها انباشته میشود و در نقاط گرمتر، ذوب شده و تبدیل به «برفاب» (Snowmelt Runoff) میشود.
قسمتی دیگر از بارشها به شکل باران بر روی دریاها و اقیانوسها ریخته میشوند و بخش دیگری نیز بر روی خشکیها میبارند که در اثر جاذبه، روی سطح زمین جاری شده و تبدیل به «رواناب سطحی» (Runoff) میشود.
بعضی از روانابهای سطحی وارد رودخانهها شده و در نهایت به سمت اقیانوسها حرکت میکنند؛ برخی دیگر نیز به صورت آب شیرین در دریاچهها و رودخانهها تجمّع پیدا میکنند. تمام روانابها بر روی سطح زمین جاری نمیشوند و قسمت زیادی از آنها به زیر زمین (Infiltration into Groundwater) نفوذ میکنند.
بخشی از آب نفوذ یافته به زیر زمین، به اعماق پایینتر رفته و «آبخوان» (Aquifer) (منطقه اشباع) را تغذیه میکند. در طول زمان، این حجم آب در حال حرکت است. برخی دیگر نیز به صورت چشمههای آب شیرین از زیر زمین بیرون میآیند.
بخشی از آب زیرزمینی نیز نزدیک سطح زمین باقی میماند و در بعضی از مناطق که به آبهای آزاد راه دارند به دریاها و اقیانوسها ختم میشوند که همان نقطهی شروع چرخهی آب بوده و مجدداً این چرخه تکرار میگردد.
منبع:http://www.nejateab.ir
نظرات شما عزیزان: